[59] Bezużyteczne gałązki – „Kwiat Śniegu i Sekretny wachlarz”

Lilia pochodzi z rodziny rolników. Nie jest najbiedniejsza, ale też nieszczególnie bogata, więc jej status społeczny jest niski. Jej szanse na znalezienie dobrego męża są niewielkie, chyba że jej stopy okażą się idealne, a ona sama wejdzie w związek laotong. Ma szczęście – Kwiat Śniegu zgadza się na taki związek, co otwiera wiele drzwi dla ubogiej dziewczyny.

Ciężko znaleźć książki, które mówią o kulturze państw azjatyckich i są dobre. Zwykle strasznie spłyca się tradycję, tworzy erotyki, po czym nazywa je bestselerami. „Kwiat Śniegu i sekretny wachlarz” to zupełnie co innego. To historia całego życia kobiety urodzonej w dziewiętnastowiecznych Chinach. Jej zwykłego, codziennego życia, zaplanowanego z góry, zgodnego z tradycją regulującą każdy aspekt egzystencji. Nie ma tu wielkich porywów uczuć, niezwykłych wydarzeń czy przeznaczenia. Bohaterka nie buntuje się przeciwko wszystkiemu, a z pokorą przyjmuje swój los – tak, jak na dobrze wychowaną dziewczynę przystało. Historia jest przez to statyczna, ważnych wydarzeń i zagrożeń dla bohaterki można znaleźć tylko parę.

Pod kątem przedstawienia kultury książka jest niezwykle szczegółowa i dopracowana. Zawiera wiele opisów tradycyjnych zachowań towarzyszących człowiekowi od narodzin, przez ślub do pogrzebu. Niektóre były naprawdę szczegółowe jak opis krępowania stów, inne wprowadzano mimochodem, jak status poszczególnych członków rodziny w domu, przypisane im obowiązki. Pięknie przedstawione elementy tradycji, stanowią najważniejszy element powieści. Największe znaczenie nadano tajemnemu pismu kobiet, nu schu, dzięki któremu kobiety mogą przekazywać sobie tajemne wiadomości.

W Chinach uważano, że życie kobiet jest pełne smutku i cierpienia – wszak są „bezużytecznymi gałązkami”. Te emocje są najbardziej widoczne w powieści. Lilia prowadzi stosunkowo szczęśliwe i dobre życie, ale nie można tego samego powiedzieć o jej laotong, Kwiecie Śniegu, starszej siostrze czy wielu innych postaciach. Książka ukazała niesamowitą różnicę miedzy obyczajowością dotyczącą kobiet i mężczyzn – pierwszy nie wolno było nic, drugim absolutnie wszystko. Normą społeczną były męskie zdrady, bicie żony, wyzyskiwanie i zmuszanie do ciężkiej pracy nowej małżonki czy zakaz martwienia się śmiercią córki. Powodowało to kłopoty, z którymi kobiety nie potrafiły poradzić sobie same, ale też nie mogły liczyć na wsparcie przyjaciół – jak złagodzić cierpienie matki, kiedy tradycja krępuje nawet słowa pisane w języku tajemnym? Kiedy człowiek od dziecka krępowany tradycją nie wie w jaki sposób okazać współczucie? Samotność i brak nadziei stają się normą, z którą kobiety próbują walczyć – mają zaprzysiężone siostry, niektóre laotong. Mimo to nie potrafią wieść szczęśliwego życia, troski wciąż im towarzyszą, tak samo jak przekonanie o własnej bezużyteczności. Jedyną radością, jaką mają w życiu są synowie, a i to niepewną, bo życie dzieci narażone jest na wiele niebezpieczeństw.

„Kwiat Śniegu i Sekretny wachlarz” to jedna z najpiękniejszych historii dotyczących kultury i historii Chin oraz roli tamtejszych kobiet, jakie czytałam. Z całą pewnością sięgnę po kolejne książki tej autorki.